Mưa là hiện tượng nước từ bầu trời rơi xuống mặt đất do quá trình ngưng tụ của hơi nước. Mưa được biểu thị bằng các yếu tố như: lượng mưa, cường độ mưa, thời gian mưa,… Mưa đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực như: khí tượng, nông nghiệp, sinh hoạt,…
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về mưa, bao gồm: khái niệm, phân loại, vai trò và các yếu tố ảnh hưởng.
Mưa là gì?
Mưa là một hiện tượng khí quyển và khí tượng thủy văn phổ biến trên hành tinh chúng ta. Nó bao gồm các hạt nước lỏng rơi xuống dưới dạng các giọt phân tán do sự ngưng tụ và làm mát của hơi nước trong khí quyển.
Mưa là một thành phần của vòng tuần hoàn thủy văn hoặc nước. Theo chu trình này, nước trong các đại dương, hồ, sông và bề mặt Trái đất bốc hơi do tác động của Mặt trời, chuyển thành hơi nước trong khí quyển. Khi hơi nước nguội đi, nó ngưng tụ trở lại trạng thái lỏng và sau đó rơi trở lại bề mặt dưới dạng mưa.
Mưa được hình thành như thế nào?
Có ba cách có thể xảy ra mưa:
- Lượng mưa đối lưu: Nó xảy ra khi mặt trời làm nóng một khối nước làm nó bốc hơi. Hơi nước bay vào khí quyển, nguội đi và ngưng tụ. Điều này tạo thành những giọt nước, do lực hấp dẫn, kết tủa từ khí quyển xuống bề mặt dưới dạng mưa. Loại mưa này chủ yếu xảy ra ở những vùng gần xích đạo, nơi tia nắng gay gắt nhất và lượng bốc hơi cao hơn.
- Lượng mưa địa hình: Nó xảy ra khi không khí ẩm bốc lên trên sườn núi. Khi lên cao, không khí nguội đi, ngưng tụ và kết tủa dưới dạng mưa. Bằng cách này, sườn núi nhận được khối không khí chứa đầy hơi ẩm thường có khí hậu mưa, trong khi sườn núi còn lại nhận được không khí không có độ ẩm sẽ dẫn đến khí hậu khô hơn nhiều. Loại mưa này chỉ có ở vùng núi.
- Lượng mưa lốc xoáy hoặc trực diện: Nguyên nhân là do sự va chạm của hai khối không khí có nhiệt độ khác nhau. Chúng có thể là kết quả của các mặt trận lạnh hoặc ấm và xảy ra khi không khí lạnh trong khối không khí ngưng tụ độ ẩm trong khí quyển gây ra mưa. Những trận mưa phía trước lạnh mang theo bão trong thời gian ngắn, nhiệt độ giảm và lượng mưa lớn trong thời gian ngắn. Những cơn mưa phía trước ấm áp gây ra mưa phùn có thể kéo dài vài ngày và nhiệt độ tăng lên.
Lượng mưa được đo như thế nào?
Việc đo lượng mưa thường được biểu thị bằng milimét lượng mưa. Thiết bị dùng để đo lượng mưa là máy đo mưa, là vật chứa đựng nước mưa khi trời mưa và có thang đo hiển thị lượng mưa đã rơi.
Máy đo mưa được đặt ở những khu vực thoáng đãng để tránh bị cản trở bởi các vật thể như biển quảng cáo, cây cối hoặc nhà cửa. Cơ quan thời tiết chịu trách nhiệm đo lượng mưa lắp đặt chúng tại sân bay, đường đua, sân vận động và các không gian ngoài trời khác.
Khi mưa đã tạnh, dữ liệu từ máy đo mưa sẽ được thu thập để xác định lượng mưa rơi ở một khu vực nhất định vào một ngày nhất định. Với thông tin này, dữ liệu lượng mưa hàng tháng và hàng năm sẽ thu được cho một khu vực nhất định.
Nước mưa gồm những gì?
Hàm lượng nước mưa có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí địa lý, điều kiện khí hậu và các yếu tố môi trường khác, nhưng nhìn chung nó chứa các thành phần sau:
- Nước tinh khiết: Nước mưa chủ yếu là nước tinh khiết (H₂O), mặc dù nó có thể chứa một lượng nhỏ các nguyên tố và hợp chất hóa học hòa tan khác.
- Khí quyển: Nước mưa có thể chứa các khí hòa tan trong khí quyển, chẳng hạn như oxy, nitơ, carbon dioxide và oxit nitơ.
- Chất rắn lơ lửng: Nước mưa cũng có thể chứa các hạt rắn lơ lửng như bụi, tro núi lửa, phấn hoa và vi sinh vật.
- Chất gây ô nhiễm: Nước mưa ở các khu đô thị và công nghiệp có thể chứa các chất ô nhiễm như kim loại nặng, hợp chất hữu cơ dễ bay hơi và hóa chất độc hại.
Phân bố lượng mưa trên thế giới
Ở cấp độ toàn cầu, khu vực có lượng mưa hàng năm cao nhất thế giới là Vùng hội tụ liên nhiệt đới, nằm gần xích đạo. Đây là một khu vực mưa nhiều, ấm áp nằm giữa chí tuyến Bắc ở Bắc bán cầu và chí tuyến Nam ở Nam bán cầu.
Ở những vùng khí hậu ôn đới, lượng mưa rất thay đổi. Có thể tìm thấy những vùng cực kỳ khô hạn như sa mạc Sahara cũng như những vùng mưa nhiều như rừng Madagascar. Sự phân bố lượng mưa ở các vĩ độ này bị ảnh hưởng bởi độ ẩm, hệ thống gió và sự phân bố địa hình miền núi.
Các loại mưa
Loại mưa được đưa ra dưới dạng hàm số của hình dạng và kích thước của các giọt nước kết tủa khi đáp ứng các điều kiện chính xác. Chúng có thể là mưa phùn, mưa rào, mưa đá, tuyết, mưa đá, mưa, v.v.
Mưa phùn
Mưa phùn là một cơn mưa nhẹ, những giọt mưa rất nhỏ và rơi đều. Nói chung, những giọt nước này không làm ướt mặt đất quá nhiều mà phụ thuộc vào các yếu tố khác như tốc độ gió và độ ẩm tương đối.
Mưa rào
Mưa rào là những giọt nước lớn có xu hướng rơi dữ dội trong thời gian ngắn. Mưa thường xảy ra khi áp suất khí quyển giảm và tạo thành một trung tâm áp suất thấp gọi là bão. Những cơn mưa có liên quan đến những đám mây giống như vũ tích hình thành quá nhanh nên những giọt nước trở nên lớn hơn.
Mưa đá và bông tuyết
Mưa cũng có thể ở dạng rắn. Để làm được điều này, các tinh thể băng phải hình thành trong các đám mây phía trên các đám mây và nhiệt độ rất thấp (khoảng -40 ° C). Những tinh thể này có thể phát triển ở nhiệt độ rất thấp do các giọt nước đóng băng (thời điểm bắt đầu hình thành mưa đá) hoặc bằng cách thêm các tinh thể khác để tạo thành bông tuyết. Khi đạt kích thước phù hợp và do trọng lực, nếu điều kiện môi trường phù hợp, chúng có thể rời khỏi đám mây và tạo ra lượng mưa rắn trên bề mặt.
Đôi khi tuyết hoặc mưa đá thoát ra khỏi đám mây, nếu gặp một lớp không khí ấm áp vào mùa thu, sẽ tan chảy trước khi chạm tới mặt đất, cuối cùng tạo thành mưa lỏng.
Những lợi ích môi trường của mưa là gì?
Mưa mang lại những lợi ích môi trường quan trọng cho hành tinh:
- Cung cấp nước ngọt cho sông, tầng ngậm nước, hồ, ao và cung cấp nước uống cho con người.
- Duy trì sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái trên cạn và dưới nước, giúp duy trì vòng đời của thực vật và động vật. Hơn nữa, nó rất cần thiết cho sản xuất thực phẩm.
- Cho phép cân bằng nhiệt độ khí quyển cũng như độ mặn và nhiệt độ trong nước biển.
- Vận chuyển chất dinh dưỡng và trầm tích giúp duy trì chất lượng nước và kiểm soát xói mòn.
Như vậy, thông qua nội dung đã trình bày trên bạn đã có được cái nhìn tổng quan khái niệm về mưa. Để khám phá thêm những kiến thức thú vị về địa lý, mời bạn ghé thăm yeudialy.edu.vn và tham khảo thêm nhiều bài viết khác.
