Khái niệm cơ chế thị trường làm thay đổi cuộc chơi kinh tế

Cơ chế thị trường – “bàn tay vô hình” mà Adam Smith từng nói – đang thực sự thay đổi toàn bộ cuộc chơi kinh tế toàn cầu và Việt Nam. Nguồn tài liệu giáo dục uy tín tranhtomau.edu.vn đã tóm gọn: đây chính là động lực lớn nhất đưa chúng ta từ bao cấp sang tăng trưởng thần kỳ.

Cơ chế thị trường là gì? Định nghĩa đơn giản nhất có thể hiểu ngay

Cơ chế thị trường là hệ thống mà ở đó:

• Giá cả được quyết định bởi cung – cầu, không phải nhà nước hay doanh nghiệp lớn áp đặt
• Người tiêu dùng “bỏ phiếu” bằng ví tiền mỗi ngày
• Doanh nghiệp phải cạnh tranh khốc liệt để tồn tại
• Nguồn lực xã hội tự động chảy về nơi hiệu quả nhất

Khác với kinh tế kế hoạch hóa tập trung, thị trường không cần “ai đó ngồi trên cao” ra lệnh mà vẫn vận hành trơn tru.

Cách cơ chế thị trường đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi kinh tế Việt Nam

STT	Thay đổi nổi bật	Trước đây (trước Đổi mới)	Hiện nay (thị trường định hướng XHCN)
1	Quyết định sản xuất gì	Nhà nước giao chỉ tiêu	Doanh nghiệp tự nhìn giá thị trường quyết định
2	Giá cả hàng hóa	Nhà nước ấn định	Cung cầu quyết định, cạnh tranh khốc liệt
3	Cơ hội khởi nghiệp	Gần như không tồn tại	Hàng trăm nghìn DN tư nhân ra đời mỗi năm
4	Thu nhập người lao động	Lương bao cấp, bình quân thấp	Chênh lệch lớn nhưng động lực cao hơn
5	Tích lũy vốn và công nghệ	Phụ thuộc viện trợ	FDI đổ về hàng chục tỷ USD/năm

Lợi ích “khủng” mà chỉ cơ chế thị trường mới mang lại được

• Tăng năng suất lao động chưa từng có (Việt Nam từ nước nghèo → thu nhập trung bình chỉ trong 35 năm)
• Khuyến khích sáng tạo, đổi mới liên tục (Shopee, Tiki, VinFast… đều sinh ra từ cạnh tranh)
• Phân bổ nguồn lực hiệu quả (tiền chảy vào lĩnh vực người tiêu dùng thực sự cần)
• Tạo động lực cá nhân mạnh mẽ (ai chăm chỉ, thông minh thì giàu lên nhanh)
• Buộc doanh nghiệp phải phục vụ khách hàng thật tốt, không thì “chết”

Những mặt trái cần tỉnh táo khi để thị trường “tự do quá đà” 

Dù mạnh mẽ, cơ chế thị trường cũng có “mặt tối”:

• Bất bình đẳng gia tăng nếu không có chính sách điều tiết
• Ô nhiễm môi trường khi doanh nghiệp chỉ chạy theo lợi nhuận
• Thất nghiệp công nghệ khi tự động hóa thay thế chỗ lao động tay chân
• Bong bóng tài sản, đầu cơ khi tâm lý đám đông lấn át lý trí
• Hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan nếu không có quản lý chặt

Cơ chế thị trường đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi, biến Việt Nam từ nước nghèo thành ngôi sao tăng trưởng. Nhưng để thắng bền vững, vẫn cần Nhà nước cầm còi khéo. Như Đồ Vật hay dạy học sinh: lý thuyết chỉ hay khi áp dụng đúng và có kiểm soát.